Mức giảm trừ gia cảnh dự kiến điều chỉnh từ năm 2026 thu hút sự quan tâm của nhiều cá nhân kinh doanh. Trong bối cảnh chính sách thuế đang được rà soát để phù hợp thực tiễn, điều đặt ra là hộ kinh doanh khi xác định thu nhập chịu thuế TNCN có được áp dụng khoản giảm trừ này hay không. Đây là vấn đề đang nhận được sự chú ý của cộng đồng kinh doanh cá thể, nhất là trong giai đoạn chuẩn bị kế hoạch tài chính cho năm tới.

Mục Lục 1. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có được tính giảm trừ gia cảnh không? 2. Tăng giảm trừ gia cảnh 2026: Hộ kinh doanh có nên chuyển đổi mô hình? 3. Hộ kinh doanh doanh thu dưới 3 tỷ kê khai thuế ra sao khi bỏ thuế khoán?

1. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có được tính giảm trừ gia cảnh không?

Theo Điều 4, Thông tư 40/2021/TT-BTC, việc xác định nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được thực hiện theo các quy định hiện hành về thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và các văn bản hướng dẫn liên quan.

Cụ thể:

- Hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu trong năm dương lịch từ 100 triệu đồng trở xuống không phải nộp thuế GTGT và thuế TNCN.

- Nếu kinh doanh theo hình thức nhóm cá nhân hoặc hộ gia đình, mức doanh thu 100 triệu đồng/năm được xác định cho một người đại diện duy nhất trong nhóm.

- Trường hợp có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm, việc tính thuế được xác định theo doanh thu tính thuế nhân với tỷ lệ thuế do cơ quan thuế quy định cho từng ngành nghề.

Trong khi đó, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân và các văn bản hướng dẫn thi hành, giảm trừ gia cảnh chỉ áp dụng cho cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công – tức là người làm công ăn lương, hưởng lương cố định từ cơ quan, doanh nghiệp. Khoản giảm trừ này được trừ vào thu nhập chịu thuế trước khi tính thuế TNCN.

Từ các căn cứ trên, có thể khẳng định rằng:

- Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán (tức tính thuế dựa trên doanh thu và tỷ lệ thuế) không được áp dụng giảm trừ gia cảnh.

- Việc tính thuế TNCN của nhóm đối tượng này không dựa trên thu nhập thực tế sau chi phí, mà dựa trên doanh thu nhân với tỷ lệ thuế, nên không phát sinh khái niệm giảm trừ gia cảnh như đối với người làm công ăn lương.

Nói cách khác, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh chỉ được miễn thuế nếu doanh thu cả năm không vượt 100 triệu đồng, chứ không được giảm trừ gia cảnh khi xác định thuế TNCN phải nộp.

2. Tăng giảm trừ gia cảnh 2026: Hộ kinh doanh có nên chuyển đổi mô hình?

Theo quy định hiện hành, hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán (theo Thông tư 40/2021/TT-BTC) không được áp dụng giảm trừ gia cảnh vì:

- Thuế được tính theo doanh thu ấn định nhân với tỷ lệ thuế (không dựa trên lợi nhuận sau chi phí).

- Không có cơ chế trừ chi phí hợp lệ hay kê khai thu nhập chịu thuế theo từng tháng/năm.

Tuy nhiên, nếu hộ kinh doanh có quy mô mở rộng, doanh thu tăng cao hoặc mong muốn minh bạch sổ sách, hưởng quyền lợi thuế như cá nhân làm công ăn lương, thì chuyển sang mô hình khác có thể mang lại lợi ích thực tế.

2.1. Trường hợp nên cân nhắc chuyển đổi

- Doanh thu trên 100 triệu đồng/năm, có xu hướng tăng đều hoặc mở rộng thêm chi nhánh, điểm bán.

- Có giao dịch thường xuyên với tổ chức, doanh nghiệp (cần xuất hóa đơn, ký hợp đồng, thanh toán chuyển khoản).

- Có nhiều chi phí đầu vào hợp lệ (mặt bằng, nhân công, nguyên vật liệu…) muốn được tính trừ khi tính thuế.

- Muốn được tính giảm trừ gia cảnh (khi chuyển sang cá nhân kê khai thuế TNCN).

2.2. Hộ kinh doanh nên chuyển sang mô hình nào?

Trường hợp 1: Chuyển sang doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP:

- Được cấp mã số thuế, dùng hóa đơn điện tử, kê khai thuế GTGT và TNDN theo quy định.

- Được miễn lệ phí môn bài trong năm đầu (theo Nghị định 22/2020/NĐ-CP).

- Được hưởng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp (vay vốn, đào tạo, chuyển đổi số…).

Trường hợp 2: Chuyển sang cá nhân kinh doanh kê khai thuế (không khoán):

- Được kê khai chi phí, giảm trừ gia cảnh, quyết toán thuế như người lao động.

- Phù hợp với hộ có quy mô vừa, hoạt động minh bạch.

2.3. Lưu ý trước khi chuyển đổi

- Cần rà soát sổ sách, chứng từ doanh thu – chi phí rõ ràng.

- Làm thủ tục chấm dứt hộ kinh doanh cũ trước khi đăng ký mới.

- Tham khảo ý kiến cơ quan thuế quản lý trực tiếp để được hướng dẫn kê khai và cấp mã số thuế đúng quy định.

Tóm lại: Nếu hộ kinh doanh nhỏ, doanh thu không ổn định thì giữ mô hình khoán vẫn đơn giản, ít thủ tục. Nhưng nếu bạn muốn minh bạch tài chính, mở rộng hoạt động và hưởng quyền lợi giảm trừ gia cảnh, thì chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp hoặc cá nhân kê khai là hướng đi đáng cân nhắc từ năm 2026.

3. Hộ kinh doanh doanh thu dưới 3 tỷ kê khai thuế ra sao khi bỏ thuế khoán?

Căn cứ Quyết định 3389/QĐ-BTC năm 2025 phê duyệt Mô hình quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán, việc kê khai và nộp thuế của hộ kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm (nhưng trên 200 triệu đồng/năm) sẽ được thực hiện theo hướng dẫn sau:

3.1. Thuế giá trị gia tăng (GTGT)

Phương pháp mặc định: Nộp thuế theo tỷ lệ % trên doanh thu

Thuế GTGT phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ (%) thuế GTGT.

Trường hợp tự nguyện: Hộ kinh doanh được đăng ký áp dụng phương pháp khấu trừ nếu đáp ứng điều kiện theo quy định.

Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra – Thuế GTGT đầu vào được khấu trừ Thuế thu nhập cá nhân (TNCN)

Tính theo tỷ lệ % trên doanh thu, căn cứ ngành nghề sản xuất, kinh doanh.

=> Công thức: Thuế TNCN phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ (%) thuế TNCN.

3.2. Kê khai doanh thu và nộp thuế

Kê khai theo quý (4 lần/năm).

Cuối năm thực hiện quyết toán thuế TNCN và GTGT theo mẫu quy định.

Sử dụng hóa đơn điện tử: Bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử có mã khởi tạo từ máy tính tiền nếu:

=> Doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm,

=> Và có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng.

3.3. Sổ kế toán

- Thực hiện chế độ sổ kế toán đơn giản.

- Được cung cấp phần mềm kế toán miễn phí bởi cơ quan thuế.

3.4. Chuyển đổi phương pháp tính thuế

Nếu doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm trong 2 năm liên tiếp, hộ kinh doanh sẽ chuyển sang nhóm 3 (tức áp dụng phương pháp kê khai đầy đủ như doanh nghiệp) từ năm liền kề sau đó.

3.5. Trường hợp kinh doanh qua sàn thương mại điện tử (TMĐT)

Sàn có chức năng thanh toán:

- Sàn TMĐT sẽ khấu trừ, kê khai và nộp thay thuế GTGT, TNCN theo tỷ lệ % trên doanh thu.

- Nếu doanh thu cả năm dưới 200 triệu đồng, người nộp thuế được hoàn phần thuế nộp thừa.

Sàn không có chức năng thanh toán: Cá nhân tự kê khai và nộp thuế theo từng lần phát sinh, theo tháng hoặc quý tùy trường hợp.

3.6. Chính sách hỗ trợ của cơ quan thuế

- Cung cấp miễn phí phần mềm kế toán cho hộ kinh doanh.

- Hỗ trợ triển khai hóa đơn điện tử.

- Tư vấn, hướng dẫn pháp lý về kê khai và quản lý thuế theo mô hình mới.

Như vậy, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không được áp dụng giảm trừ gia cảnh khi tính thuế thu nhập cá nhân, do thuế TNCN của nhóm đối tượng này được xác định theo tỷ lệ % trên doanh thu, không dựa trên thu nhập tính thuế sau khi trừ chi phí và giảm trừ.

Vì thế, để tránh nhầm lẫn, người nộp thuế cần phân biệt rõ giữa thuế TNCN của người làm công ăn lương (có giảm trừ gia cảnh) và thuế TNCN của hộ, cá nhân kinh doanh (nộp theo tỷ lệ khoán hoặc kê khai doanh thu thực tế).

Dương Thúy.

Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ cùng với yêu cầu siết chặt quản lý thuế, Phần mềm hóa đơn điện tử E-invoice của Công ty Phát triển Công nghệ Thái Sơn là công cụ đắc lực giúp doanh nghiệp quản lý hóa đơn điện tử hiệu quả và đúng quy định. Theo đó, giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình kế toán, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả hoạt động. Liên hệ ngay theo đường dây nóng 24/7 để được tư vấn và dùng thử hoàn toàn MIỄN PHÍ: - Miền Bắc: 1900 4767. - Miền Nam/Trung: 1900 4768.