Theo quy định hiện hành của pháp luật về đăng ký kinh doanh, không phải đối tượng nào cũng được quyền lập hộ kinh doanh. Một số nhóm bị hạn chế nhằm đảm bảo tính minh bạch, tránh xung đột lợi ích và phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước. Dưới đây là 3 nhóm chủ thể bị cấm đăng ký hộ kinh doanh theo luật.

Mục Lục 1. Các trường hợp không được phép thành lập hộ kinh doanh 2. Quyền thành lập hộ kinh doanh và nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh 3. Hồ sơ và thủ tục đăng ký thành lập hộ kinh doanh 3.1. Nơi nộp hồ sơ 3.2. Thành phần hồ sơ cần có 3.3. Trình tự tiếp nhận và trả kết quả

1. Các trường hợp không được phép thành lập hộ kinh doanh

Căn cứ Khoản 1, Điều 80, Nghị định 01/2021/NĐ-CP, pháp luật quy định rõ những nhóm đối tượng không đủ điều kiện đăng ký hộ kinh doanh nhằm đảm bảo an toàn pháp lý và hạn chế rủi ro trong hoạt động thương mại. Cụ thể:

- Người chưa thành niên hoặc người không có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, gồm: người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất năng lực hành vi dân sự hoặc gặp khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.

- Người đang trong quá trình bị xử lý theo quy định pháp luật, bao gồm: người bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đang bị tạm giam, đang chấp hành án phạt tù; người đang thực hiện biện pháp xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc; người đang bị Tòa án cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định.

- Các đối tượng bị hạn chế khác theo quy định của pháp luật chuyên ngành có liên quan.

Như vậy, bất kỳ cá nhân nào thuộc một trong các trường hợp nêu trên đều không được phép thành lập hộ kinh doanh, dù hoạt động ở bất kỳ lĩnh vực nào.

2. Quyền thành lập hộ kinh doanh và nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh

Theo Chương VIII, Nghị định 01/2021/NĐ-CP, cá nhân hoặc các thành viên trong cùng hộ gia đình là công dân Việt Nam và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự theo Bộ luật Dân sự 2015 đều có quyền thành lập hộ kinh doanh. Đây là quyền kinh doanh cơ bản, được pháp luật đảm bảo nếu người đăng ký đáp ứng đầy đủ điều kiện về nhân thân và không thuộc nhóm đối tượng bị cấm.

Bên cạnh đó, pháp luật quy định mỗi cá nhân chỉ được đăng ký duy nhất một hộ kinh doanh trên toàn quốc và không được đồng thời là chủ doanh nghiệp tư nhân hay thành viên hợp danh của công ty hợp danh (trừ khi được các thành viên hợp danh còn lại đồng ý). Dù vậy, cá nhân vẫn được phép góp vốn, mua cổ phần hoặc phần vốn góp trong doanh nghiệp khác mà không ảnh hưởng đến quyền đăng ký hộ kinh doanh.

Tham khảo: Quy trình 8 bước chuyển từ hộ kinh doanh khoán sang kê khai thuế từ 1/1/2026.

3. Hồ sơ và thủ tục đăng ký thành lập hộ kinh doanh

3.1. Nơi nộp hồ sơ

Chủ hộ kinh doanh hoặc người được ủy quyền nộp hồ sơ tại Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã nơi dự kiến đặt trụ sở hộ kinh doanh.

3.2. Thành phần hồ sơ cần có

Theo Điều 99, Nghị định 168/2025/NĐ-CP, bộ hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh gồm:

- Giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh theo mẫu.

- Văn bản ủy quyền của các thành viên hộ gia đình cho một người đại diện đứng tên làm chủ hộ (nếu hộ gia đình cùng thành lập). Văn bản ủy quyền phải được công chứng hoặc chứng thực theo quy định.

3.3. Trình tự tiếp nhận và trả kết quả

- Khi nhận hồ sơ, cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã cấp giấy tiếp nhận và thông báo thời gian trả kết quả.

- Hồ sơ được kiểm tra theo Khoản 2 Điều 85 Nghị định 168/2025/NĐ-CP, bao gồm điều kiện về ngành nghề kinh doanh, tên hộ kinh doanh, địa điểm đặt trụ sở và năng lực hành vi dân sự của người đăng ký.

+ Trường hợp hồ sơ đủ điều kiện: Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ. Đồng thời gửi thông tin sang cơ quan thuế quản lý trực tiếp để làm thủ tục mã số thuế cho hộ kinh doanh.

+ Trường hợp hồ sơ chưa hợp lệ: Cơ quan đăng ký kinh doanh phải gửi văn bản thông báo trong 03 ngày làm việc, nêu rõ lý do và yêu cầu người nộp hồ sơ bổ sung hoặc chỉnh sửa theo đúng quy định pháp luật.

Tham khảo: Hộ kinh doanh doanh thu vài chục triệu mỗi tháng có bắt buộc dùng hóa đơn điện tử?

Các đối tượng không bắt buộc đăng ký:

- Hộ gia đình hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp hoặc sản xuất muối.

- Người bán hàng rong, bán quà vặt, buôn chuyến theo hình thức di chuyển liên tục.

- Cá nhân kinh doanh lưu động không cố định địa điểm.

- Cá nhân kinh doanh thời vụ theo mùa hoặc theo đợt ngắn hạn.

- Người cung cấp dịch vụ có thu nhập thấp theo mức do địa phương ban hành.

Lưu ý quan trọng:

- Nếu hoạt động thuộc ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện thì vẫn phải đăng ký hộ kinh doanh dù thuộc các nhóm nêu trên.

- Mức thu nhập thấp để được miễn đăng ký do UBND cấp tỉnh quy định, áp dụng riêng cho từng địa phương.

Nhìn chung, hệ thống quy định về hộ kinh doanh hiện nay đã được hoàn thiện theo hướng minh bạch hơn: xác định rõ ai không được đăng ký, những trường hợp được miễn đăng ký, cùng trình tự – thủ tục cần thực hiện khi muốn thành lập hộ kinh doanh.

Việc nắm chắc các nhóm đối tượng và yêu cầu pháp lý này giúp cá nhân, hộ gia đình chủ động kinh doanh đúng quy định, tránh vi phạm và thuận lợi trong quá trình quản lý thuế, đăng ký kinh doanh về sau.

Dương Thúy.

Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ cùng với yêu cầu siết chặt quản lý thuế, Phần mềm hóa đơn điện tử E-invoice của Công ty Phát triển Công nghệ Thái Sơn là công cụ đắc lực giúp doanh nghiệp quản lý hóa đơn điện tử hiệu quả và đúng quy định. Theo đó, giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình kế toán, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả hoạt động. Liên hệ ngay theo đường dây nóng 24/7 để được tư vấn và dùng thử hoàn toàn MIỄN PHÍ: - Miền Bắc: 1900 4767. - Miền Nam/Trung: 1900 4768.