Ngày 30/7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện 124/CĐ-TTg nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trên phạm vi toàn quốc. Đáng chú ý, Thủ tướng giao Bộ Tài chính kịp thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đặc biệt là hành vi cố tình sử dụng tiền mặt để trốn thuế, gây thất thoát nguồn thu và vi phạm pháp luật.

1. Hành vi trốn thuế qua tiền mặt sẽ bị xử phạt nghiêm theo quy định

Tại Công điện 124/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh triển khai các giải pháp phát triển thanh toán không dùng tiền mặt. Văn bản nêu rõ, thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt đối với Ngân hàng Nhà nước, các bộ, ngành và tổ chức tín dụng nhằm thúc đẩy hoạt động này, tiêu biểu là Quyết định 1813/QĐ-TTg năm 2021 về Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021–2025.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, giao dịch bằng tiền mặt có xu hướng gia tăng trở lại, gây lãng phí nguồn lực xã hội, tiềm ẩn nguy cơ trốn thuế, rửa tiền và các hành vi vi phạm pháp luật.

Để khắc phục tình trạng này, Thủ tướng giao các bộ, ngành, địa phương khẩn trương thực hiện các giải pháp thúc đẩy thanh toán không tiền mặt theo đúng chức năng, nhiệm vụ được giao; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn để hình thành thói quen thanh toán văn minh, minh bạch, góp phần phòng chống thất thu thuế và ngăn ngừa vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính – thuế.

Đáng chú ý, Công điện 124/CĐ-TTg còn yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thanh toán ngân sách nhà nước, thu – nộp thuế, cũng như việc tuân thủ quy định pháp luật về hóa đơn, chứng từ theo Luật Thuế GTGT 2024 và Nghị định 181/2025/NĐ-CP. Thủ tướng nhấn mạnh phải kịp thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đặc biệt là hành vi cố tình dùng tiền mặt trong giao dịch mua bán nhằm trốn thuế.

2. Giao dịch tiền mặt nhằm trốn thuế có thể bị xử phạt như thế nào?

Theo Điều 17, Nghị định 125/2020/NĐ-CP, hành vi trốn thuế bị xử phạt theo mức tăng dần, tùy thuộc vào số tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ:

2.1. Các hành vi bị coi là trốn thuế

Người nộp thuế thực hiện một trong các hành vi sau sẽ bị xử phạt:

- Không nộp hồ sơ đăng ký/kê khai thuế hoặc nộp sau 90 ngày kể từ hạn nộp.

- Không ghi sổ kế toán, khai sai, khai thiếu dẫn đến thiếu số thuế phải nộp.

- Không lập hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ; lập hóa đơn sai giá trị để giảm thuế phải nộp.

- Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp để làm giảm thuế phải nộp, tăng thuế được hoàn/miễn/giảm.

- Lập hồ sơ, chứng từ không phản ánh đúng bản chất giao dịch làm sai lệch nghĩa vụ thuế.

- Dùng hàng miễn/không chịu thuế sai mục đích nhưng không kê khai lại với cơ quan thuế.

- Kinh doanh khi đang xin tạm ngừng hoạt động mà không thông báo với cơ quan thuế.

Như vậy, hành vi cố tình thanh toán bằng tiền mặt nhằm né hóa đơn để trốn thuế cũng có thể bị xếp vào nhóm hành vi gian lận chứng từ, không phản ánh đúng bản chất giao dịch và sẽ bị xử lý theo quy định tại Điều 17, Nghị định 125/2020/NĐ-CP.

Cụ thể, mức xử phạt theo số tình tiết tăng nặng/giảm nhẹ áp dụng như sau:

- Phạt tiền 1 lần số thuế trốn nếu có ít nhất 1 tình tiết giảm nhẹ.

- Phạt tiền 1,5 lần nếu không có tình tiết tăng nặng hay giảm nhẹ.

- Phạt tiền 2 lần nếu có 1 tình tiết tăng nặng.

- Phạt tiền 2,5 lần nếu có 2 tình tiết tăng nặng.

- Phạt tiền 3 lần nếu có từ 3 tình tiết tăng nặng trở lên.

2.2. Biện pháp khắc phục hậu quả

Ngoài việc bị xử phạt tiền, người vi phạm còn phải:

- Nộp đủ số tiền thuế trốn vào ngân sách nhà nước.

- Nộp tiền chậm nộp nếu hành vi trốn thuế đã hết thời hiệu xử phạt.

- Điều chỉnh lại số lỗ hoặc thuế GTGT đầu vào được khấu trừ trên hồ sơ thuế (nếu có sai sót).

Lưu ý:

Một số hành vi mặc dù vi phạm nhưng không làm giảm thuế phải nộp hoặc chưa được hoàn thuế sẽ bị xử phạt theo quy định khác tại Khoản 3, Điều 12, Nghị định 125/2020/NĐ-CP.

Việc cố tình thanh toán bằng tiền mặt để né hóa đơn, che giấu doanh thu nhằm trốn thuế sẽ không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn bị buộc nộp lại toàn bộ số thuế đã trốn cùng các khoản chậm nộp.

Theo quy định hiện hành, mức phạt có thể lên tới 3 lần số thuế trốn tùy theo mức độ vi phạm. Doanh nghiệp cần tuyệt đối tuân thủ quy định về hóa đơn, chứng từ và thanh toán không dùng tiền mặt để tránh rủi ro pháp lý.

Dương Thúy.