Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, việc áp dụng hóa đơn thương mại điện tử đã trở thành một xu thế tất yếu, không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý giao dịch mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp hội nhập sâu vào chuỗi thương mại toàn cầu. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, các giao dịch thương mại truyền thống đang dần nhường chỗ cho quy trình điện tử hóa, trong đó hóa đơn thương mại điện tử giữ vai trò cốt lõi.

1. Hiểu rõ về hóa đơn thương mại điện tử

Theo Khoản 2a, Điều 8, Nghị định 123/2020/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Khoản 5, Điều 1, Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định về hóa đơn thương mại điện tử như sau:

Hóa đơn thương mại điện tử (TMĐT) cần phải đáp ứng các quy định về nội dung và quy định về định dạng chuẩn dữ liệu của cơ quan thuế theo quy định tại Điều 10, Điều 12, Nghị định 123/2020/NĐ-CP được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 70/2025/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, nếu người xuất khẩu không đáp ứng điều kiện chuyển dữ liệu hóa đơn TMĐT bằng phương thức điện tử đến cơ quan thuế thì lựa chọn lập hóa đơn giá trị gia tăng điện tử hoặc hóa đơn bán hàng điện tử.

Điểm nổi bật của hóa đơn TMĐT ở tính tiện ích, chuẩn hóa và khả năng liên thông quốc tế. Hiện nay, khi nhu cầu giao dịch hàng hóa quốc tế lớn, diễn ra liên tục đòi hỏi cần rút ngắn thời gian xử lý, giảm chi phí nhiều nước trên thế giới đã xây dựng hệ thống quản lý hóa đơn điện tử đồng bộ, cho phép kết nối với hải quan, ngân hàng và các tổ chức logistics.

2. Thực tiễn triển khai tại Việt Nam

Tại Việt Nam, quá trình số hóa diễn ra mạnh mẽ cùng với lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử nội địa. Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan đang nghiên cứu mở rộng sang hóa đơn thương mại điện tử cho hoạt động xuất nhập khẩu. Đây là bước tiến quan trọng nhằm đồng bộ hóa quy trình quản lý hải quan điện tử, kết nối dữ liệu với doanh nghiệp và các đối tác quốc tế.

Bên cạnh đó, một số hiệp định thương mại như CPTPP, RCEP, EVFTA cũng đặt ra yêu cầu cao về việc minh bạch hóa và chuẩn hóa chứng từ điện tử. Việc áp dụng hóa đơn TMĐT sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng tốt các yêu cầu này, giúp giảm rào cản kỹ thuật trong thương mại và nâng cao năng lực cạnh tranh và uy tín trên thị trường quốc tế.

Trên thực tế, mặc dù quá trình số hóa diễn ra mạnh mẽ nhưng vẫn còn tồn tại khó khăn khi áp dụng hóa đơn TMĐT. Hạ tầng công nghệ chưa đồng đều giữa các doanh nghiệp, chi phí đầu tư ban đầu còn cao với doanh nghiệp nhỏ, đồng thời việc đồng bộ dữ liệu giữa các hệ thống chưa thực sự xuyên suốt. Đây là những khó khăn tất yếu, đòi hỏi doanh nghiệp phải thích ứng nhanh, đồng thời cơ quan quản lý cần tiếp tục hỗ trợ để nâng cao hiệu quả áp dụng.

3. Xu thế của doanh nghiệp toàn cầu và định hướng tương lai

Chính sách thương mại hóa toàn cầu của Việt Nam tập trung vào việc mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế, tận dụng cơ hội. Nhà nước định hướng tăng cường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. 

Theo báo cáo của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) và Ngân hàng Thế giới, nhiều quốc gia đang hướng tới việc áp dụng mô hình hóa đơn TMĐT xuyên biên giới, cho phép các bên tham gia thương mại có thể xác thực và đối chiếu thông tin một cách tự động. Đây là xu hướng phát triển tất yếu nhằm xây dựng thương mại số bền vững, minh bạch và hiệu quả.

Với doanh nghiệp Việt Nam, việc chủ động đầu tư vào hạ tầng công nghệ, lựa chọn giải pháp hóa đơn TMĐT thương mại điện tử chuẩn quốc tế sẽ là chìa khóa để mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh. Bên cạnh đó, sự đồng hành của Nhà nước thông qua việc ban hành khung pháp lý, xây dựng chuẩn dữ liệu chung và hỗ trợ kỹ thuật sẽ tạo nền tảng vững chắc cho quá trình triển khai.

Có thể thấy việc triển khai hóa đơn thương mại điện tử mang lại nhiều lợi ích rõ rệt: Không chỉ tiết kiệm chi phí và thời gian, nâng cao hiệu quả quản trị mà còn đảm bảo minh bạch và giảm rủi ro gian lận, các hóa đơn được ký số, lưu trữ an toàn, truy xuất nhanh chóng, hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc phòng chống gian lận thương mại.

Khi các quốc gia cùng áp dụng chuẩn hóa hóa đơn thương mại điện tử, doanh nghiệp Việt Nam có thêm lợi thế trong giao thương quốc tế, thuận lợi trong thủ tục xuất nhập khẩu, giúp thúc đẩy thương mại toàn cầu. 

Như vậy, hóa đơn thương mại điện tử không chỉ là một giải pháp quản lý chứng từ, mà còn là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp hội nhập quốc tế, tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động. Trong kỷ nguyên số, Việt Nam vươn mình mạnh mẽ việc sớm nắm bắt và áp dụng hóa đơn thương mại điện tử sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ theo kịp xu thế, mà còn tạo lợi thế bền vững trên thị trường quốc tế.

Thu Hương.