Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số, thương mại điện tử và tài sản ảo đặt ra yêu cầu sửa đổi toàn diện đối với Luật Quản lý thuế. Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) năm 2025 dự kiến loại bỏ 44% thủ tục hành chính thuế hiện hành. Đây được đánh giá là một bước tiến rõ rệt nhằm giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và người dân, đồng thời hướng tới mô hình quản lý thuế hiện đại, minh bạch hơn.

1. Bối cảnh sửa đổi Luật Quản lý thuế từ sự phát triển của công nghệ số và thương mại điện tử

Sau hơn 5 năm thực thi Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 (Luật Quản lý thuế 2019), chúng ta đã đạt được nhiều thành quả tích cực. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh của nền kinh tế số, thương mại xuyên biên giới, tài sản ảo và nhiều mô hình kinh doanh mới, đòi hỏi việc quản lý thuế cũng phải thay đổi mạnh mẽ đáp ứng được tốc độ phát triển. 

Nhận thấy, những vấn đề mới phát sinh cần được giải quyết một cách toàn diện và triệt để, ngay lập tức Chính phủ đề nghị Bộ Tài chính xây dựng Luật Quản lý thuế (sửa đổi) trên cơ sở mục tiêu đẩy mạnh việc hiện đại hóa và chuyển đổi số toàn diện công tác quản lý thu thuế. Theo Bộ Tài chính, việc xây dựng luật mới nhằm tạo thuận lợi hơn cho người nộp thuế, nâng cao hiệu lực, trình độ quản lý thuế và đẩy mạnh số hóa toàn bộ quy trình quản lý thuế.

Trước đây, số thủ tục hành chính thuế được báo cáo là 435 thủ tục; đến năm 2021 giảm còn 304, và đầu năm 2025 còn 219 thủ tục. Trong dự thảo sửa đổi, ngành thuế dự kiến tiếp tục cắt giảm khoảng 44% thủ tục hành chính so với hiện tại.

2. Những điểm nổi bật trong dự thảo sửa đổi

Luật mới đề xuất loại bỏ hoặc tinh giản nhiều biểu mẫu, quy trình giấy tờ rườm rà, đặc biệt trong các khâu đăng ký thuế, khai thuế, hoàn thuế, thay đổi thông tin, kiểm tra thuế, khiếu nại, cưỡng chế. Việc này nhằm giảm thời gian, chi phí và tạo thuận lợi hơn cho người nộp thuế. 

2.1. Chuyển đổi số và tích hợp dữ liệu

Một trong những trọng tâm của dự thảo thuế là đẩy mạnh số hóa, kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan (thuế, hải quan, ngân hàng, quản lý đất đai, thống kê, quản lý doanh nghiệp) để tránh trùng lặp, giảm khai báo thủ công. Luật sửa đổi hướng đến “một cửa thuế điện tử”, nơi người nộp thuế chỉ cần thực hiện qua hệ thống số hóa tích hợp.

2.2. Quản lý dựa trên rủi ro và tuân thủ tự nguyện

Dự thảo luật tập trung vào phân loại người nộp thuế theo mức độ tuân thủ và rủi ro, áp dụng cơ chế kiểm tra, kiểm toán thay vì kiểm tra đại trà. Mục tiêu là khuyến khích tuân thủ tự nguyện khi chính sách được đơn giản, minh bạch và phù hợp với thực tế kinh doanh.

2.3. Chuyển đổi mô hình quản lý: từ “quản lý” sang “phục vụ”

Luật sửa đổi nhấn mạnh quan điểm đặt người nộp thuế làm trung tâm, cải cách tư duy trong quản lý thuế. Cơ quan thuế không chỉ là đơn vị quản lý mà còn phải hỗ trợ, hướng dẫn người nộp thuế, phản hồi và giải quyết vướng mắc kịp thời.

3. Lợi ích từ việc loại bỏ nhiều thủ tục hành chính

Việc loại bỏ nhiều thủ tục hành chính mang lại những lợi ích thiết thực, toàn diện cho cả người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước:

- Đầu tiên có thể kể đến là việc giúp doanh nghiệp và người dân sẽ giảm thời gian, nhân lực và chi phí thực hiện các thủ tục thuế.

- Thứ hai là giúp tăng minh bạch, giảm nhũng nhiễu nhờ hệ thống số hóa và chia sẻ dữ liệu, cơ hội tiêu cực như phiền hà, đùn đẩy sẽ bị thu hẹp.

- Thứ ba là khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ dễ gia nhập thị trường hơn.

- Thứ tư là nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước do quan thuế có dữ liệu có độ tin cậy cao, khả năng kiểm soát và giám sát tốt hơn, giảm thất thu.

4. Thách thức đặt ra trong quá trình thay đổi toàn diện việc quản lý thuế

Bên cạnh nhiều lợi ích vẫn tồn tại nhiều khó khăn như các vấn đề về đầu tư hạ tầng công nghệ - Cần nguồn lực lớn để xây dựng hệ thống số hóa, kết nối liên ngành, bảo đảm an ninh – bảo mật dữ liệu; Đào tạo nhân lực - Cán bộ thuế và người nộp thuế cần được hướng dẫn để thích ứng với quy trình mới.

Các vấn đề về lộ trình triển khai hay chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ cũng được đặt ra. Cụ thể, cần xây dựng giai đoạn chuyển tiếp, thử nghiệm để tránh đứt gãy trong thực thi, hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo cho các doanh nghiệp quy mô nhỏ thường có nguồn lực hạn chế.

Như vậy, với định hướng loại bỏ khoảng 44% thủ tục hành chính hiện hành, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Nhà nước trong cải cách thuế, hướng về người nộp thuế và số hóa quy trình quản lý.

Mặc dù còn tồn tại nhiều thách thức trong triển khai thực tế, nhưng nếu được thực thi đồng bộ và có lộ trình hợp lý, luật mới sẽ góp phần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm chi phí hành chính và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Doanh nghiệp và người dân nên theo dõi kỹ lộ trình ban hành và áp dụng luật, chủ động cập nhật các văn bản hướng dẫn chi tiết và chuẩn bị nguồn lực để thích ứng với quy trình thuế mới. Sự chuyển đổi này không chỉ là bước đổi mới về thủ tục mà là bước nhảy chiến lược trong cách quản lý thuế tại Việt Nam.

Thu Hương.