Quy định về đơn vị tiền tệ trong kế toán doanh nghiệp theo Thông tư 99/2025/TT-BTC
Thông tư 99/2025/TT-BTC, ban hành ngày 27/10/2025, đã hướng dẫn chi tiết về chế độ kế toán doanh nghiệp, trong đó quy định rõ đơn vị tiền tệ sử dụng trong kế toán, căn cứ xác định đơn vị tiền tệ, các trường hợp được phép thay đổi đơn vị tiền tệ, cũng như quy định chuyển đổi báo cáo tài chính về Đồng Việt Nam. Những hướng dẫn này giúp doanh nghiệp thực hiện kế toán và lập báo cáo tài chính một cách minh bạch, thống nhất và tuân thủ pháp luật.
1. Quy định đơn vị tiền tệ trong kế toán doanh nghiệp theo Thông tư 99/2025/TT-BTC
Căn cứ pháp lý: Khoản 1, Điều 4, Thông tư 99/2025/TT-BTC:
| “Đơn vị tiền tệ trong kế toán là Đồng Việt Nam (VND) dùng để ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính. Trường hợp doanh nghiệp chủ yếu thu, chi bằng ngoại tệ và đáp ứng các yếu tố quy định thì được chọn một ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán.” |
Nội dung chi tiết:
- Mặc định, Đồng Việt Nam (VND) là đơn vị tiền tệ kế toán bắt buộc cho mọi doanh nghiệp tại Việt Nam.
- Doanh nghiệp có thể chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán nếu các giao dịch chủ yếu bằng ngoại tệ và đáp ứng các tiêu chí:
+ Ảnh hưởng chính đến giá bán hàng hóa, dịch vụ và thường được sử dụng để niêm yết giá hoặc thanh toán.
+ Ảnh hưởng chính đến chi phí nhân công, chi phí nguyên vật liệu, chi phí sản xuất/kinh doanh khác và thường được thanh toán bằng đơn vị tiền tệ đó.
- Nếu không xác định được theo hai yếu tố trên, doanh nghiệp có thể xem xét:
+ Đơn vị tiền tệ sử dụng để huy động vốn, phát hành công cụ nợ hoặc vốn.
+ Đơn vị tiền tệ thường xuyên thu được từ hoạt động kinh doanh và dùng để tích trữ tiền mặt/ngân hàng.
- Nguyên tắc quan trọng: Sau khi xác định, doanh nghiệp không được thay đổi đơn vị tiền tệ trừ khi có sự thay đổi trọng yếu về hoạt động quản lý và kinh doanh.
2. Nguyên tắc thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán
Căn cứ pháp lý: Điều 5, TT 99/2025/TT-BTC:
| “Doanh nghiệp chỉ được thay đổi đơn vị tiền tệ khi có sự thay đổi lớn về hoạt động quản lý và kinh doanh, và việc thay đổi chỉ thực hiện từ đầu niên độ kế toán mới.” |
Nội dung chi tiết:
Doanh nghiệp chỉ được thay đổi đơn vị tiền tệ khi nào?
- Chỉ thực hiện nếu đơn vị tiền tệ hiện tại không còn phù hợp với hoạt động thực tế.
- Chỉ được áp dụng từ đầu kỳ kế toán mới, không áp dụng giữa niên độ.
Cách lập BCTC sau khi thay đổi:
- Chuyển đổi số dư các khoản mục trên sổ kế toán và Báo cáo tình hình tài chính sang đơn vị tiền tệ mới theo tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thường xuyên giao dịch.
- Thông tin so sánh kỳ trước trên Báo cáo kết quả HĐKD và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: áp dụng tỷ giá trung bình của kỳ trước liền kề.
- Thuyết minh BCTC: Doanh nghiệp phải trình bày lý do thay đổi và ảnh hưởng của việc thay đổi đơn vị tiền tệ trong Bản thuyết minh BCTC.
Ví dụ minh họa:
- Doanh nghiệp X trước đây ghi sổ bằng USD nhưng chủ yếu chi trả và doanh thu bằng VND → xét thấy USD không còn phù hợp → thay đổi đơn vị tiền tệ sang VND từ đầu niên độ kế toán.
- Tất cả số dư các khoản mục trên sổ và BCTC kỳ trước phải quy đổi sang VND theo tỷ giá trung bình.
3. Chuyển đổi BCTC khi đơn vị tiền tệ là ngoại tệ
Căn cứ pháp lý: Điều 6, TT 99/2025/TT-BTC:
| “Báo cáo tài chính mang tính pháp lý công bố ra công chúng và nộp cơ quan quản lý tại Việt Nam phải trình bày bằng Đồng Việt Nam. Khi lập BCTC bằng ngoại tệ, doanh nghiệp phải quy đổi sang VND theo các nguyên tắc quy định.” |
Nội dung chi tiết:
Nguyên tắc chuyển đổi BCTC sang VND:
- Tài sản và nợ phải trả: quy đổi theo tỷ giá mua bán trung bình của ngân hàng nơi doanh nghiệp thường xuyên giao dịch tại ngày kết thúc kỳ kế toán.
- Vốn chủ sở hữu: quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế tại ngày góp vốn.
- Chênh lệch đánh giá lại tài sản: quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế tại ngày đánh giá.
- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và các quỹ từ lợi nhuận: quy đổi theo các khoản mục trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh; phần còn lại theo tỷ giá ghi sổ.
- BCTC khác (KQHĐKD, lưu chuyển tiền tệ): quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh; nếu chênh lệch không quá biên độ, có thể dùng tỷ giá bình quân kỳ kế toán.
Chênh lệch tỷ giá: Ghi nhận vào “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” thuộc vốn chủ sở hữu trên Báo cáo tình hình tài chính.
Thuyết minh BCTC: Phải trình bày rõ ảnh hưởng của việc chuyển đổi ngoại tệ sang VND, giúp minh bạch, tuân thủ pháp luật và thuận tiện cho người đọc báo cáo.
Ví dụ minh họa:
Doanh nghiệp lập BCTC bằng EUR nhưng công bố pháp lý tại Việt Nam → phải chuyển đổi toàn bộ BCTC sang VND theo các nguyên tắc trên.
Chênh lệch tỷ giá phát sinh trong quá trình chuyển đổi được ghi nhận vào phần vốn chủ sở hữu.
4. Tỷ giá kế toán theo Thông tư 99/2025/TT-BTC
Căn cứ Điều 9 và Điều 10 Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định về tỷ giá kế toán khi ghi nhận, đánh giá lại và trình bày các khoản mục có gốc ngoại tệ.
4.1. Tỷ giá áp dụng khi ghi nhận ban đầu
Theo quy định, doanh nghiệp phải áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm ghi nhận, đảm bảo phản ánh đúng giá trị của nghiệp vụ phát sinh bằng ngoại tệ:
- Doanh nghiệp xác định tỷ giá theo tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ.
- Với tài sản mua bằng ngoại tệ: dùng tỷ giá mua thực tế của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp phát sinh giao dịch.
- Với doanh thu, thu nhập phát sinh bằng ngoại tệ: áp dụng tỷ giá bán thực tế hoặc tỷ giá ghi nhận theo hợp đồng (nếu có thỏa thuận tỷ giá).
- Trường hợp nhận góp vốn bằng ngoại tệ: áp dụng tỷ giá mua của ngân hàng nơi doanh nghiệp mở tài khoản góp vốn.
4.2. Tỷ giá sử dụng trong kỳ kế toán
Trong quá trình hoạt động, các khoản thu – chi, thanh toán bằng ngoại tệ cần áp dụng tỷ giá nhất quán theo chính sách kế toán đã đăng ký và ngân hàng giao dịch thường xuyên:
- Khi phát sinh thu – chi tiền bằng ngoại tệ, doanh nghiệp sử dụng tỷ giá ghi sổ hoặc tỷ giá ngân hàng nơi doanh nghiệp giao dịch thường xuyên.
- Khi thanh toán công nợ bằng ngoại tệ: dùng tỷ giá thực tế tại ngày thanh toán theo thông báo của ngân hàng.
- Trường hợp nhiều ngân hàng: ưu tiên ngân hàng doanh nghiệp sử dụng thường xuyên theo đăng ký chính sách kế toán.
| Bài viết tham khảo: Thông tư 99/2025/TT-BTC: 10 thay đổi quan trọng sẽ tác động trực tiếp đến doanh nghiệp từ 2026. |
4.3. Tỷ giá đánh giá lại khoản mục tiền tệ cuối kỳ
Cuối kỳ kế toán, doanh nghiệp phải đánh giá lại toàn bộ các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ để phản ánh đúng giá trị quy đổi theo tỷ giá hiện hành:
- Các khoản mục phải đánh giá lại: tiền mặt ngoại tệ, tiền gửi ngoại tệ, các khoản phải thu – phải trả bằng ngoại tệ, vay nợ ngoại tệ.
- Tỷ giá sử dụng: tỷ giá mua/bán của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp giao dịch thường xuyên tại ngày cuối kỳ.
- Chênh lệch tỷ giá cuối kỳ được hạch toán vào doanh thu hoặc chi phí tài chính theo quy định về chênh lệch tỷ giá.
4.4. Tỷ giá sử dụng khi lập Báo cáo tài chính
Khi lập Báo cáo tài chính, doanh nghiệp phải sử dụng tỷ giá quy đổi theo chuẩn mực kế toán, đồng thời công bố rõ chính sách và nguồn tỷ giá trong phần thuyết minh:
- Khi chuyển đổi số liệu để lập BCTC: áp dụng tỷ giá cuối kỳ (đối với tài sản, nợ phải trả) và tỷ giá bình quân trong kỳ (đối với doanh thu, chi phí).
- Các thuyết minh liên quan đến ngoại tệ phải nêu rõ: nguồn tỷ giá, phương pháp tính, chính sách về ngoại tệ doanh nghiệp đang áp dụng.
Tóm lại, Thông tư 99/2025/TT-BTC đã xây dựng một khung quy định rõ ràng hơn về việc ghi nhận, quy đổi và trình bày các nghiệp vụ liên quan đến ngoại tệ. Việc tuân thủ đúng tỷ giá giao dịch thực tế, nguyên tắc đánh giá lại cuối kỳ và cách chuyển đổi khi lập báo cáo giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt biến động tỷ giá, hạn chế sai lệch số liệu và nâng cao tính minh bạch của báo cáo tài chính. Đây cũng là cơ sở để doanh nghiệp chuẩn hóa hệ thống kế toán, đáp ứng yêu cầu quản lý mới trong bối cảnh hội nhập và giao dịch xuyên biên giới ngày càng tăng.
Dương Thúy.
|
Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ cùng với yêu cầu siết chặt quản lý thuế, Phần mềm hóa đơn điện tử E-invoice của Công ty Phát triển Công nghệ Thái Sơn là công cụ đắc lực giúp doanh nghiệp quản lý hóa đơn điện tử hiệu quả và đúng quy định. Theo đó, giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình kế toán, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả hoạt động. Liên hệ ngay theo đường dây nóng 24/7 để được tư vấn và dùng thử hoàn toàn MIỄN PHÍ: - Miền Bắc: 1900 4767. - Miền Nam/Trung: 1900 4768. |
Các tin tức liên quan:
