Mới đây, Bộ Tài Chính đề xuất bãi bỏ hoạt động thanh tra thuế, thay vào đó là tăng cường cơ chế kiểm tra thuế, đặc biệt tập trung vào kiểm tra hóa đơn điện tử và dữ liệu từ Cơ quan Thuế tại Dự thảo Luật Quản lý thuế (thay thế). Thông tin này đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của doanh nghiệp, hộ kinh doanh và người dân.

1. Sự khác nhau cơ bản giữa thanh tra và kiểm tra thuế

Kiểm tra thuế và thanh tra thuế đều là hoạt động của cơ quan quản lý thuế nhằm đánh giá việc tuân thủ pháp luật về thuế của người nộp thuế. Tuy nhiên, thanh tra và kiểm tra có tính chất và phương thức thực hiện khác nhau.

Thanh tra thuế thường được áp dụng đối với các trường hợp nghi ngờ có vi phạm nghiêm trọng, phạm vi thanh tra rộng, thời gian kéo dài và có thể tiến hành đột xuất tại trụ sở doanh nghiệp. Quá trình thanh tra thuế thường đòi hỏi nhiều thủ tục, hồ sơ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên.

Trong khi đó, kiểm tra thuế chủ yếu dựa trên hồ sơ, chứng từ và dữ liệu do doanh nghiệp cung cấp hoặc Cơ quan Thuế thu thập, kiểm tra thuế có thể được thực hiện tại trụ sở cơ quan thuế hoặc doanh nghiệp, phạm vi hẹp hơn, thời gian ngắn hơn và tập trung vào các vấn đề cụ thể thực hiện thường xuyên.

2. Đề xuất bãi bỏ thanh tra thuế - Tinh gọn quy trình quản lý

Trong bối cảnh công nghệ số được ứng dụng mạnh mẽ cùng với khối lượng dữ liệu khổng lồ, việc duy trì hình thức thanh tra thuế truyền thống không còn tối ưu.

Bộ Tài Chính nhận định khi duy trì song song cả thanh tra và kiểm tra thuế như hiện nay sẽ dẫn đến sự trùng lặp, gây tốn kém thời gian và chi phí cho cả doanh nghiệp cơ quan quản lý thuế.

Theo đó, đề xuất bãi bỏ thanh tra thuế, chỉ còn hoạt động kiểm tra giúp quy trình quản lý sẽ tinh gọn hơn, doanh nghiệp giảm áp lực tuân thủ mà vẫn đảm bảo giám sát chặt chẽ thông qua hệ thống dữ liệu và công nghệ.

3. Bổ sung quyền hạn, biện pháp nghiệp vụ để xử lý hành vi trốn thuế

Bên cạnh đề xuất bãi bỏ thanh tra thuế, Bộ Tài chính cũng đề cập đến khía cạnh rà soát, sửa đổi luật Quản lý thuế theo chiều hướng tăng cường hiệu quả kiểm tra thuế. Đề xuất mới bổ sung các quy định về kiểm tra thuế trọng tâm gồm: 

- Tăng thời hạn kiểm tra phù hợp với tính chất vụ việc phức tạp thuộc lĩnh vực quản lý của cơ quan thuế.

- Mở rộng quyền xử lý đối với các hành vi gian lận, trốn thuế.

- Bổ sung áp dụng công nghệ thông tin để đối chiếu, phân tích rủi ro một cách toàn diện.

Bộ tài chính nhấn mạnh đến việc ưu tiên thực hiện việc kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế dựa trên hồ sơ, dữ liệu hóa đơn điện tử, hạn chế việc xuống trực tiếp doanh nghiệp nếu không cần thiết. Điều này, góp phần giảm đáng kể chi phí chi phí quản lý thuế cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Tuy nhiên, khi cơ quan thuế chỉ còn chức năng kiểm tra với tính chất "nhẹ nhàng" hơn, sẽ phát sinh một số doanh nghiệp có thể lợi dụng "khoảng trống răn đe" này để gia tăng hành vi gian lận, trốn thuế. Theo đó, khi đưa ra các quy định cần xem xét ở nhiều góc độ, phải có tính toàn diện nhằm ngăn chặn các nguy cơ xấu, ảnh hưởng đến việc quản lý thuế.

Có thể thấy, đề xuất bãi bỏ thanh tra thuế đồng thời tăng cường cơ chế kiểm tra, được kỳ vọng sẽ giảm phiền hà, áp lực cho doanh nghiệp và người nộp thuế, tối ưu hóa nguồn lực cho cơ quan thuế. Cách tiếp cận mới này không chỉ đảm bảo hiệu lực quản lý nhà nước mà còn thúc đẩy sự tuân thủ tự nguyện của doanh nghiệp, phù hợp với xu hướng quản lý thuế hiện đại.

Thu Hương.